کوکی اینترنتی چیست؟

مسلماً همه ما برای استفاده از صفحات وب و خیلی از سرویس های تحت وب مثل ایمیل و ... از یه نرم افزار مشخص به اسم مرورگر استفاده میکنیم؛ این مرورگر میتونه موزیلا فایر فاکس، گوگل کروم،اینترنت اکسپلورر، سافاری، نت اسکیپ یا یکی دیگه از چندین مرورگر موجود دیگه (که اسم همشون اینج جا نمیشه !) باشه؛ در این رابطه هم قطعاً گذرتون به خیلی از سایت ها افتاده که در خواست ذخیره چیزی به نام "Cookie" رو روی کامپیوترتون میدن ... تو این پست میخوایم شما رو با نحوه عملکرد کوکی های اینترنتی و اینکه اصلاً چی هستن و به چه دردی میخورن آشنا کنیم

به طور خلاصه؛

كوكي يه پيغام متنیه كه سرور وب به مرورگر (همون Browser ) شما ميفرسته. مرورگر شما اين پيغام رو در يك فايل متني ( Text ) ذخيره مي كنه.از اون به بعد هر باری كه شما به اون سرور مراجعه مي كنيد ( يعني يك صفحه از وب سايتي رو كه روي اون سرور قرار داره باز مي كنيد) يا به عبارت تخصصی تر هر بار كه مرورگرتون (مثلاً اينترنت اكسپلورر ) درخواست يه صفحه از اون سرورو مي كنه، اين پيغام ذخیره شده رو به اون سرور برمیگردونه...

هدف اصلي كوكي ها شناسايي كاربراست تا تنظيماتي رو كه كاربر بنا به سليقه خودش دفعه ی قبلی روي يك وب سايت مثلاً گوگل انجام داده بعداً هم بتونه همون صفحه رو با همون تنظيمات دفعه قبل باز كنه؛ مثلاً فرض كنيد تو Gmail يك ايميل درست كردید و بعد از چند روز دوباره وارد سايت Gmail ميشید تا با وارد كردن username و password وارد حساب کاربری ایمیلتون بشید، مشاهده مي كنيد كه با باز شدن صفحه username شما از قبل نوشته شده يا حتي اگر از قبل تنظیمات ظاهری رو اعمال کرده باشید مثلاً تم خاصی رو برای پس زمینه یا رنگ خاصی رو برای نمایش لینک ها انتخاب کرده باشین، صفحه با همون تنظیمات براتون نمایش داده میشه و یا مثلاً زمانيكه توی گوگل زبانتونو برای مثال فارسی انتخاب میکنید، دفعه بعد كه وارد گوگل ميشید میبینید که زبان مورد نظرتون به طور اتوماتيك روی فارسی تنظیم شده هست... همه اين كارا و خیلیي از كارهاي ديگه اين مدلی (!) به وسيله كوكي ها انجام ميشه؛ در حقيقت از طريق كوكي ها سرور وب میتونه صفحات رو مطابق عادت و سليقه شما باز كنه و به اين طريق در وقت و حوصله شما صرفه جويي ميشه ... البته باید توجه داشته باشید که همه این کارا وقتی امکان پذیره که اون صفحه مورد نظرو فقط با یه کامپیوتر یا به عبارتی با یه آی پی (IP) باز کنید که ای یکی از معایب کوکی ها به شمار میره و جلوتر توضیح میدیم ...

فواید کوکی ها؛

همونطور که گفتیم کوکی ها کاربردهای متنوعی دارن، در حقیقت اینترنت بدون وجود کوکی ها معنای واقعی خودشو از دست می ده... از فوید کوکی ها که ساده ولی مهم هستن میشه به موارد زیر اشاره کرد :

• کوکی ها وضعیت لوگین شما رو ذخیره می کنند؛ بدون کوکی ها شما مجبورید برای ورود به حساب کاربریتون تو وبسایت های مختلف، بارها اطلاعات هویتی حسابتونو  وارد کنید.

• کوکی ها تنظیمات دلخواه و ممکن شما روی وبسایت را ذخیره می کنند.

• کوکی ها این اجازه رو به وبسایت ها میدن تا محتویات شخصی برای هر کاربر رو تعیین کنن؛ برای مثال اگه شما در حال خرید از یه فروشگاه اینترنتی باشین, وبسایت فروشگاه اینترنتی، محصولاتی رو که شما جستجو کردید رو به خاطر خواهد سپرد حتی اگه شما لوگین نشده باشید... یه چیزی مثل همون حالتی که وقتی توی گوگل میخواید سرچ کنید یه چیزیو به اسم "search history" براتون به نمایش میذاره ...

معایب کوکی ها؛

كوكي ها مكانيزم های كاملي براي شناسايي نيستن، ولي كارهايي رو ممكن ميکنن كه شايد بدون اونا انجام همين كارهاي ساده غير ممكن بود؛ در اينجا به بررسي چند مشكل كه از معایب كارايي كوكي ها به شمار میره مي پردازيم ...

• خیلی از کاربر ها معمولاً از كامپيوتر ها به طور مشترك استفاده مي كنن؛

تو كامپيوتر هایي که در يه مكان عمومي مثل محل كار يا حتي تو خونه معمولاً‌ به طور اشتراكي چند نفر ازشون استفاده مي كنن و چندين نفر در زمان هاي مختلف به وسيله اين كامپيوترها به اينترنت متصل ميشن، كوكي ها نميتونن نياز همشونو همزمان برآورده كنن؛ فرض كنيد از يه مكان عمومي مثل يك كافي نت در حال خريد از يه فروشگاه اينترنتي هستيد؛ اين فروشگاه اينترنتي روي كامپيوتري كه ازش  براي خريد استفاده ميكنيد يه كوكي قرار ميده تا اگر بار ديگه وارد اين فروشگاه اينترنتي شديد با هون تنظیمات  تاریخچه جستجوتون لود بشه؛ فروشگاههاي اينترنتي معمولاً تو اين زمينه خیلی هشدار ميدن؛ يا فرض كنيد كه شما با استفاده از كامپيوتر شخصي دوستتون از یه فروشگاه اينترنتي خريد كردید و حالا اگر دوستتون بعد از شما براي خريد وارد همون فروشگاه بشه (در صورتی که کوکی های مرورگرشو پاک نکرده باشه) فقط با يه كليك ميتونه خريد كنه البته با حساب شما! ...

• اگر كوكي ها پاك بشن...

اگر شما با مرورگر کامپیوترتون ( مثل اينترنت اكسپلورر ) مشكل داريد. و از شركت پشتيباني كننده ی  اين مرورگر كمك بخوايد ممكنه اولين چيزي كه به شما بگه تا انجام بديد پاك كردن temporary Internet files يا همون فايلهاي موقت اينترنتي تو شاخه ويندوز باشه ... وقتيكه اين كارو ميكنيد تمام كوكي ها رو از دست ميديد و اگر سايتي رو كه قبلاً بازديد كرديد، بعد از اين عمل دوباره بازديد كنيد اون سايت شما رو به عنوان يك كاربر جديد فرض میکنه و براي شما يك كوكي جديد ميفرسته، و به همين علته كه بعضي از سايت ها از شما ميخوان كه تو اون ها ثبت نام كنيد ( يا اصطلاحاً register یا sign-up کنید ) چون  با يه نام كاربري ( User Name ) و يك كلمه عبور ( Password ) شما ميتونيد وارد حساب شخصيتون توی اون سايت بشيد حتي اگه فايل كوكي رو از دست داده باشيد...

• اگر از چندين كامپيوتر برای بازدید از یه سایت استفاده کنید ...

 افراد زيادي در روز از بيش از يه كامپيوتر براي دستيابي به اينترنت استفاده مي كنن؛ به عنوان مثال اگر شما يه كامپيوتر تو محل كار، يك كامپيوتر تو ی خونه و يه لپ تاپ براي خارج از اين دو جا استفاده ميكنيد براي هر كامپيوتري كه با اون به يه وب سايت متصل ميشيد كوكي هاي جداگانه براي هر كامپيوتر ارسال ميشه و اين باعث ميشه كه تنظيماتتون رو براي هر كامپيوتر به طور جداگانه انجام بديد كه خسته كننده میشه ... (اصولاً تکنولوژی واسه اینه که ما خسته نشیم!!)

حل این قبیل مشكلات احتمالاً به همين سادگي ها هم نيست مگر اينكه از كاربر خواسته بشه برای حفظ اطلاعاتش در سایت ثبت نام کنه یا به عبارتی عضو بشه...

اخیرا خبرهایی مبنی بر بررسی کوکی ها و قوانینی که وبسایت ها را ملزم میکنه تا نحوه استفاده از کوکی ها رو برای کاربر های خودشون به اتحادیه مربوطه مخصوصاً در اروپا گزارش کنن منتشر شده ... این میتونه این معنیو بده که کوکی ها در عین سادگی عملکردشون موراد استفاده ای ضروری و حیاتی دارن؛به هر حال کوکی ها با وجود این همه فایده,میتونن در جهت اهداف سودجویانه هم مورد استفاده قرار بگیرن؛ الآن براتون یه مدلشو به زبان ساده بررسی میکنیم ؛

برای مثال شبکه های تبلیغاتی و جاسوسی با بررسی کوکی های شما میتونن مسیری که شما در بین سایت ها از یه سایت به یه سایت دیگه طی میکنید رو تحت محیط اینترنت دنبال و بررسی کنن...به این صورت که اگه شما از یه وبسایتی بازدید کنین که از اسکریپت های یک شبکه تبلیغاتی (مثلاً تو سایت های خارجی از شبکه تبلیغاتی گوگل برای کسب درآمد استفاده میشه) استفاده می کنه (به عبارتی یعنی کد تبلیغاتی رو از سرور اون شبکه توی سایتش به نمایش میزاره ... درمورد تبلیغات اینترنتی تو یه مقاله دیگه مفصل توضیح میدیم)، اون شبکه میتونه یک کوکی در مرورگر شما ذخیره کنه.بعداً هر وقت که شما از وبسایت دیگه ای بازدید میکنید که از اسکریپت تبلیغاتی همون شبکه استفاده میکنه، اون شبکه تبلیغاتی حالا میتونه کوکی های شما رو بررسی کنه و با پیدا کردن کوکی خودش که تو سایت قبلی به مرورگر شما داده بود.به این ترتیب این شبکه میدونه که همون شخص (که شما باشی) از هر دو وبسایت دیدن کرده... با این روش شبکه های تبلیغی میتونن مسیر شما رو تحت محیط مجازی اینترنت ردیابی کنن؛ حالا این اطلاعاتی ه از شما بدست آوردن میتونه به منظور انجام تبلیغات مورد استفاده قرار بگیره؛ به عنوان مثال اگه شما تو اینترنت به دنبال پیدا کردن یه بیمه خوب برای ماشینتون باشید و بعد از اون از یه وبسایت خبری دیدن کنید، ممکنه آگهی هایی رو که تو صفحه بیمه ماشین دیدید، تو اون وبسایت خبری هم ببینید... شبکه تبلیغاتی از این اطلاعاتی که از مسیر بازدید شما بدست میاره میتونه نتیجه گیری کنه که شما مثلاً شما به موضوعاتی مثل اخبار یا بیمه ماشین علاقه مندید، پس وقتی دوباره شما رو تو یه وبسایت دیگه ببینه، ممکنه تبلیغاتی رو به نمایش بذاره که با موضوعه مورد علاقه شما مرتبط باشه و نظر شما رو بیش از پیش به خودش جلب کنه و شما به راحتی هرچه تمام تر مهم ترین چیزی که یه شبکه تبلیغاتی ازمخاطباش انتظار داره رو براش برآورده میکنید ... بله شما روی اون تبلیغ کلیک می کنید، و این یعنی درآمد بیشترو سود بیشتر ...

به طور کلی شاید تبلیغاتی که شما در صفحه روبروتون میبینید مربوط به همون وبسایت نباشه بلکه احتمال داره اون تبلیغات مربوط به وبسایت هایی باشه که شما قبلاً از اون ها دیدن کردین... شبکه های تبلیغی می تونن از این داده ها و اطلاعاتی که از شما برای اهداف دیگه ای هم استفاده کنن؛ به عنوان مثال میتونن اطلاعات کوکی های کاربر ها رو به شرکت های دیگه بفروشند و... این مثال هایی که زدیم فقط مثال های ساده ای مربوط به پروسه تبلیغات اینترنتی توی سایت ها بود ... شما خودتون دیگه باید بتونید کاربرد های خیلی پیچیده تر کوکی ها رو تو مسائل امنیتی و سیاسی و اینجور داستان ها حدس بزنید...

چطوری کوکی های مرورگرمونو مدیریت کنیم؟

اگه میخواید بدونید چطوری میتونید کوکی هایی رو که یه وبسایت روی مرورگرتون ذخیره میکنه، مشاهده کنید و یا حذفشون کنید به آموزش زیر توجه کنید؛

• فایرفاکس

اگه میخواید ببینید که سایتی که الآن جلوتون بازه چه کوکی هایی رو روی مرورگرتون ذخیره کرده کافیه روش کلیک راست کنیدو تو منوی باز شده گزینه View Page Info رو انتخاب کنید؛

توی پنجره باز شده به سربرگ Security برید و توی اون سربرگ گزینه View Cookies کلیک کنید

پنجره زیر باز میشه و شما میتونید تمام کوکی های مربوط به اون وبسایت رو مشاهده و مدیریت کنید؛ حالا اگه مقدار توی فیلد سرچ رو پاک کنید تمامی کوکی های موجود مربوط به همی سایت هایی رو که تا حالا ازشون بازدید کردید رو ببینید ...

• اینترنت اکسپلورر

در گوشه بالا و سمت راست مرورگر با انتخاب دکمه Tools (یا دکمه های ترکیبی Alt + X)  ، به Internet options برید؛ به تب General رفته  و با انتخاب دکمه Delete هر چی کوکی و History و پسورد ذخیره شده و . . . دارید پاک کنید

اگه سوال دیگه ای در این مورد دارید در نظرات بیان کنید تا بهتون پاسخ بدم ...

فایل PDF این آموزش در کتابخانه موجود است ؛ برای مشاهده کلیک کنید ...